พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย ขันธวารวรรค [1.ขันธสังยุต]
มัชฌิมปัณณาสก์ 1. อุปยวรรค 10. นิรุตติปถสูตร
10. นิรุตติปถสูตร
ว่าด้วยหลักภาษา
[62] เรื่องเกิดขึ้นที่กรุงสาวัตถี
ณ ที่นั้นแล ฯลฯ พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ภิกษุทั้งหลาย หลักการ 3
ประการนี้ คือ (1) หลักภาษา (2) หลักการตั้งชื่อ (3) หลักการบัญญัติ ไม่ได้
ถูกทอดทิ้ง ไม่เคยถูกทอดทิ้ง ย่อมไม่ถูกทอดทิ้ง จักไม่ถูกทอดทิ้ง ไม่ถูกสมณ-
พราหมณ์ผู้เป็นวิญญูชนคัดค้านแล้ว
หลักการ 3 ประการ เป็นอย่างไร คือ
1.รูปใดล่วงไป ดับไป แปรผันไปแล้ว เรียกรูปนั้นว่า ได้มีแล้ว
ตั้งชื่อรูปนั้นว่า ได้มีแล้ว บัญญัติรูปนั้นว่า ได้มีแล้ว (แต่) ไม่
เรียกรูปนั้นว่า มีอยู่ ไม่เรียกรูปนั้นว่า จักมี
เวทนาใดล่วงไป ดับไป แปรผันไปแล้ว เรียกเวทนานั้นว่า
ได้มีแล้ว ตั้งชื่อเวทนานั้นว่า ได้มีแล้ว บัญญัติเวทนานั้นว่า
ได้มีแล้ว (แต่) ไม่เรียกเวทนานั้นว่า มีอยู่ ไม่เรียกเวทนานั้นว่า
จักมี
สัญญาใด ฯลฯ
สังขารเหล่าใดล่วงไป ดับไป แปรผันไปแล้ว เรียกสังขารนั้นว่า
ได้มีแล้ว ตั้งชื่อสังขารนั้นว่า ได้มีแล้ว บัญญัติสังขารเหล่านั้นว่า
ได้มีแล้ว (แต่) ไม่เรียกสังขารเหล่านั้นว่า มีอยู่ ไม่เรียกสังขาร
เหล่านั้นว่า จักมี
วิญญาณใดล่วงไป ดับไป แปรผันไปแล้ว เรียกวิญญาณนั้นว่า
ได้มีแล้ว ตั้งชื่อวิญญาณนั้นว่า ได้มีแล้ว บัญญัติวิญญาณนั้นว่า
ได้มีแล้ว (แต่) ไม่เรียกวิญญาณนั้นว่า มีอยู่ ไม่เรียกวิญญาณ
นั้นว่า จักมี
2. รูปยังไม่เกิด ยังไม่ปรากฏ เรียกรูปนั้นว่า จักมี ตั้งชื่อรูปนั้นว่า
จักมี และบัญญัติรูปนั้นว่า จักมี (แต่) ไม่เรียกรูปนั้นว่า มีอยู่
ไม่เรียกรูปนั้นว่า ได้มีแล้ว
